Türkiye, mekânsal (coğrafi) tabanlı yerli sistemlerde hızla ilerliyor. Fakat sahadaki en temel verimiz olan “adres”, dijital dönüşümün hızını belirleyen kritik darboğaz olmaya devam ediyor. Sorun teknik görünüyor ama sonuçlarının tamamı toplumsal, ekonomik ve güvenlik boyutlu.

Türkiye’nin dijitalleşme hikâyesinde gurur duyacağımız pek çok başlık var: yerli CBS uygulamaları, kurumsal veri entegrasyonları, akıllı şehir projeleri… Ne var ki sahaya inildiğinde aynı cümleye sıkça denk geliyoruz: “Adres tutmuyor.” Bir elektrik dağıtım ekibi yanlış kapıya gidiyor, ambulans mahallenin diğer ucunda dönüp duruyor, kolluk birimleri olay yerine ulaşmak için fazladan zaman harcıyor, lojistikte bir gün gecikme domino etkisi yaratıyor. Bir satır adres bilgisinin hatası, saatlerce iş gücü kaybı ve maddi-manevi maliyet demek.

Neden Tıkanıyoruz?

Tablonun iki temel nedeni var:
(1) Merkezi adres yapısının sahaya tam ve standartlı şekilde indirilememesi.
(2) Adresi üreten kurumların (ağırlıkla belediyeler) yetkinlik, kapasite ve süreklilik sorunları.

Evet, MAKS doğru yönde stratejik bir adımdır. Ancak dijitalleşme, yalnızca merkezi bir veritabanı kurmakla bitmiyor; o veriyi doğru, güncel, tekilleştirilmiş ve izlenebilir halde tutmak gerekiyor. Merkezi sistem ne kadar iyi olursa olsun, sahada adresi üreten el zayıfsa veri de zayıf kalır.

“Belediyeler yapamıyor” meselesi mi?

Haksızlık etmeyelim: Büyükşehirlerde nitelikli, örnek gösterilecek uygulamalar var. Fakat özellikle taşrada; nitelikli personel, süreklilik, denetim ve bütçe tarafında arıza büyük. Üstelik konu dönemsel projelerle değil, kurumsal hafıza ve sürdürülebilir süreç gerektiriyor. Adres üretimi siyasal dalgalanmalardan etkilenmeyecek, teknik standardı değişmeyecek, “kesintisiz bir kamu hizmeti” disipliniyle yürütülmeli.

Kolluk, Sağlık, Afet Yönetimi: Hayatî Etki

Adres, yalnızca bir posta konusu değildir. Kolluk kuvvetlerinin olay yeri tespiti ve sıcak müdahale süresi, 112 acil sağlık yönlendirmesi, afet ve kriz anında toplanma alanları ve risk haritaları, kritik altyapıların korunması… Hepsi güvenilir adres verisine yaslanır. Adres hatası, bu alanlarda sadece verimsizlik değil, hayatî risk üretir.

Akıllı Şehirler Adresten Başlar

Akıllı aydınlatma, dinamik otopark yönlendirme, atık toplama optimizasyonu, mikro-mobilite, otonom teslimatlar, hatta dijital ikiz tabanlı şehir planlaması… Bunların tamamı adresin doğruluğu ve tekilliğine bağlıdır. Kısacası: Adres düzelmeden akıllı şehir olmaz. “Yol medeniyettir” sözü dijital çağda şöyle güncellenmeli: “Dijitalleşen yollar medeniyettir.”

Ne Yapmalı? (Uygulanabilir Yol Haritası)

• Yönetişim Modeli: Adres üretim ve güncelleme görevi, siyasi takvime ve personel devrine en az bağımlı olacak biçimde; il özel idareleri veya valilik koordinasyonunda kurulacak il düzeyi adres birimleri tarafından yürütülmeli. Belediyeler sahayı en iyi bilen aktörler olarak öneri ve teyit rolünde kalmalı; nihai kalite güvencesi il biriminde olmalı.

• Ulusal Standart ve Tekil Kimlik: Her bir adres için değişmeyen tekil kimlik (versiyonlama ve tarihçe ile) zorunlu olmalı. Kapı numarasından mahalle birleşmesine kadar her değişiklik izlenebilir olmalı.

• MAKS Entegrasyon Disiplini: Enerji, su, telekom, kargo, e-ticaret, emniyet, sağlık ve AFAD dahil tüm kritik kurumlar için zorunlu MAKS uyumu, çift yönlü API ve otomatik senkronizasyon standardı getirilmeli.

• Kalite Ölçütleri ve SLA: Tamlık, doğruluk, zamanlılık ve tutarlılık için ölçülebilir KPI’lar ve hizmet seviye anlaşmaları tanımlanmalı; il bazında bağımsız kalite denetimi raporlanmalı.

• Saha Doğrulama ve Mobil İş Gücü: Adres üretimi, mobil uygulamalarla fotoğraflı/konumlu kanıt ve çevrimdışı çalışma desteğiyle yapılmalı. Toplanan kanıtlar merkezi sisteme otomatik düşmeli.

• İnsan Kaynağı ve Sertifikasyon: Adres editörlüğü için ulusal sertifikasyon ve asgari kadro şartı getirilmeli; düzenli hizmet içi eğitim ve denetimle yetkinlik korunmalı.

• Açık Veri ve Şeffaflık: Kişisel veriyi koruyarak, anonimleştirilmiş adres katmanları ve değişiklik günlükleri kamuyla paylaşılmalı; geri bildirim mekanizmaları kurulmalı.

Son Söz

        Dijital dönüşüm, dev ekranlar ve parlak sunumlar kadar temel verinin sağlığı ile ölçülür. Adres, bu temel verinin kalbidir. Doğru yönetişim, standart, denetim ve sürdürülebilir insan kaynağı ile Türkiye bu tıkanıklığı hızla aşabilir. Çünkü biliyoruz:
Dijitalleşme yolunda en büyük engel adres yönetimi;
ama doğru adreslerle kurulan dijital yollar, gerçekten medeniyetin mühim bir alametidir.